Türkiye’de uzmanların uzun süredir uyarıda bulunduğu kriz, ekonomi yönetimi tarafından ‘kıyamet haberi’ olarak nitelendiriliyor. 2021 yılının sonunda kur atakları ve enflasyondaki yükseliş ekonomistlerin tasvip etmediği bir şekilde durdurulurken vatandaş nezdinde bitti gibi algılanıyor. Bunun seçim sonuçlarına etkisini yorumlamaya çalışmak ‘gerçeği’ de ortaya çıkarıyor.
Eylül 2021’de ekonomide yaşanan yol ayrımı ekonomistleri isyan ettirdi. İlk aşamada döviz atakları sonrası enflasyonda yükseliş olunca vatandaşlar da bu isyana katıldı.
20 Aralık 2021 KKM açıklaması, Merkez Bankası rezervlerinin devreye girmesi, enflasyon üzerinde baz etkisi ve Rusya-Ukrayna savaşı ile birlikte küresel konjonktüre girilmesinde ana unsurlar olarak, gerek bankacılık, gerek reel, gerekse tedbir, düzenleme, baskılama veya makroihtiyati tedbirler segment ve diğer alanlar, adı neyse, vatandaşın hissettiği kısmı o uydurdu.
Ancak iktisatçıların isyanı devam etti. Onlar da sosyal ve politik telaffuzlarla engellendi.
Ancak sorun çözülmedi. Bu ortamda seçimler yapıldı. Sonuç ekonomistlerin beklentilerinin aksine çıkınca soruşturma başlatıldı.
Doç. Dr. Ümit Akçay’ın “boş tencere” yorumları tanıtım açısından çok faydalı oldu. Akçay, “Boş tencere gücü neden almıyor?” sorusuna sel ile cevap verdi.
-Pot artık daha az dolu evet ama muhalefet kemer sıkma + faiz artırımı önerdiği için potanın daha fazla doldurulabileceğine dair bir inanç yok.
“Ekonomik durumun anlatımında büyük yanılgılar var, maalesef ezbere yapılan yorumlar bizi bir yere götürmüyor.”
Son not:
“Boş çömlek gücü alır” önermesi, ekonomik indirgemeciliğin tipik bir örneğidir. Katılmıyorum.
Bahsetmemin sebebi muhalefette bu konunun derinlemesine tartışılmaması, otomatik sonuçlar düşüncesiyle beklentilerin yükseltilmesi ve ardından gelen hayal kırıklığıdır.
Ekonomist Cevdet Akçay katıldığı yayında ekonomi ile seçim sonuçları arasındaki bağı kolaylaştırarak anlattı.
Akçay, krizin tanımını işsizlikte artış olmaz şeklinde yaptı ama artsa bile ‘Reis’ tanımıyla Erdoğan’dan analiz bekleniyor. İçinde bulunduğumuz krizi kısaca şöyle anlattı:
Depremi gören jeologlar geleceği için krizin geleceği tahmin ediliyor. Ama vatandaş deprem olunca yaşadığında anlıyor. Ekonomik krizlerin oluşumu uzun zaman alıyor, ekonomistler bunu görüyor. Olduğu zaman herkes anlar.
Akçay’ın ekonomideki krizi muhalefetin açıklayamadığını belirten açıklamalarını buradan izleyebilirsiniz.
Dr. Fatih Özatay da ekonomideki durumu “İstikrar Problemi” olarak tanımladı.
Kalıcılık kelimesinin ‘kalıcılık, ölümsüzlük’ anlamından yola çıkarak, bir ülke ekonomisinin yabancı finans kuruluşlarının risk iştahına karşı artan duyarlılığını değerli bir beka sorunu olarak nitelendirdi.
Türkiye’nin temel sorunlarından biri olan cari açıktaki artışa, yurt dışından döviz borçlanmasına ve giderek yabancıların risk iştahına bağımlı olduğumuzu vurguladı.
Uygulanan politikaların da bu durumu artırdığını ve ‘ekonominizin artan kırılganlığının bir beka meselesine dönüştüğünü’ anlattı.
Osman Ulagay, yanlış olduğu belirtilen uygulamalarda ısrarın giderek “çok boyutlu bir krize” evrildiğini de belirtti.
‘Yanlış ve riskler yaratır’ diyen Ulagay, KKM’nin, cari açık, dış borç, rezervlerdeki durum, bütçe açığı, seçim sonrası sorunlar, bankacılık sistemi, yabancı girişinin olmaması, düşüşleri yeniden tetiklediğini söyledi. Döviz kuru ile enflasyon, son günlerde döviz arzında artan sorunlar. yatırımların bunlardan dolayı durması gibi birçok ürkütücü alana değiniyor. Ardından ‘Sanki sözün sonuna geldik’ sözleriyle değerlendirmesini bitiriyor.
Özetle, uzun süredir beklenen ve bir şekilde ayakta tutulmaya çalışılan ekonomideki durumun seçimden sonra ortaya çıkacağı öngörülüyor.
İktidar devam ederse uygulamadaki değişiklik olmamasının nelere yol açabileceğini yorumlayan uzmanlar, son 2 yıldır uyarılarını yapıyor. Ancak vatandaş bu uyarıları kısa vadeli olarak algıladığı için uygulanan politikalarda büyük bir sorun görmüyor. Doğal olarak seçimlerini politik ya da duygusal olarak yapıyor.
Cevdet Akçay’ın katıldığı Açıl Sezen ile BloombergHT yayınının tamamını buradan izleyebilirsiniz.
